L4 na wypalenie zawodowe – jak tego uniknąć?

Trudna sytuacja na świecie, z którą zmagamy się od kilku lat, zbiera swoje żniwa. Choć od przymusowego zamknięcia w domu przez COVID-19 minęło niewiele czasu, coraz większa część z nas zamyka się w nim ponownie. Powód? Wypalenie zawodowe – L4 w tej sytuacji wydaje się skutecznym rozwiązaniem. Zanim jednak będziesz zmuszony z niego skorzystać, przeciwdziałaj. Dowiedz się, jak rozpoznać i zapobiegać wypaleniu zawodowemu.

Czym jest wypalenie zawodowe?

Zacznijmy od definicji, która kształtowała się przez wiele lat. Światowa Organizacja Zdrowia w 2022 r. wpisała je do Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-11, określając jako stan, który może powodować konieczność kontaktu ze służbą zdrowia. Wypalenie zawodowe definiowane jest jako syndrom wynikający z przewlekłego stresu w miejscu pracy, który nie został skutecznie rozwiązany – jednak nie jest chorobą.

Syndrom wypalenia zawodowego

ICD-11 definiuje wypalenie zawodowe je jako zespół trzech stanów:

• Wyczerpanie emocjonalne – odczuwanie zmęczenia, wyczerpania i braku energii.
• Depersonalizacja – dystans emocjonalny wobec pracy i osób w pracy, poczucie zaprzeczenia i cynizm związany z wykonywaną pracę.
• Obniżone poczucie osiągnięć – spadek samooceny i poczucie braku wpływu na swoją pracę, brak spełnienia, spadek wydajności.

Co ważne, syndrom odnosi się jedynie do zjawisk w kontekście pracy zawodowej. Osoba wypalona zawodowo może prawidłowo funkcjonować w innych strefach życia.

Niestety statystyki dotyczące zawodowego wypalenia w Polsce nie pocieszają.

Według raportu STADA Health Raport 2022 jesteśmy narodem najbardziej narażonym na ryzyko wypalenia zawodowego – odczuwa je 25% osób badanych, a aż 70% uznaje, że co najmniej jest nim zagrożonych. Zaraz za Polską na liście znalazł się Kazachstan (68%) i Rumunia (67%). Średnia dla Europy to z kolei 59%.

Równie pesymistyczne są wyniki drugiej edycji badania „Dobrostan psychiczny w pracy” Nationale-Nederlanden. Wynika z niego, że aż 72% ankietowanych jako przyczynę problemów psychicznych wskazuje stres w pracy.

Objawy wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe daje różne objawy. Brak energii, cynizm czy spadek motywacji – to dopiero wierzchołek góry lodowej. Poznaj najczęstsze objawy, aby móc szybko zareagować, gdy zacznie dziać się coś niepokojącego.

Objawy fizyczne

• Chroniczne zmęczenie – poczucie braku energii, wyczerpania, braku sił do działania.
• Bóle mięśni i głowy – bóle szyi, pleców, karku, bóle głowy, migreny.
• Problemy z żołądkiem – niestrawność, biegunka, zaparcia, zgaga.
• Zaburzenia snu – trudności z zasypianiem, przebudzenia w nocy, niespokojny sen.
• Ogólny spadek odporności – częstsze infekcje, przeziębienia, grypy.

Objawy emocjonalne

• Depresja – obniżony nastrój, poczucie smutku, przygnębienia, utrata zainteresowań, apatia.
• Lęk – uczucie niepokoju, napięcia, rozdrażnienia, nerwowość.
• Poczucie bezsilności – poczucie braku sprawczości.
• Brak satysfakcji z pracy – spadek samozadowolenia, brak poczucia sensu pracy.
• Poczucie izolacji – dystansowanie się wobec innych pracowników.
• Irytacja – łatwe wyolbrzymianie problemów, drażliwość, nerwowość.
• Problemy z koncentracją – trudności ze skupieniem uwagi, zapominanie, błędy w pracy.

  

Przyczyny wypalenia zawodowego

Wypalenie zawodowe jest złożonym zjawiskiem, które może być spowodowane przez szereg czynników związanych z pracą i osobistych.

Wśród tych pierwszych warto wymienić aspekty, takie jak:

• Nadmierna ilość pracy – przeciążenie obowiązkami, presja czasu, konieczność pracy ponad siły.
• Niewystarczające wsparcie – brak wsparcia ze strony przełożonych, współpracowników, rodziny.
• Konflikty w miejscu pracy – konflikty z przełożonymi, współpracownikami, klientami.
• Brak autonomii – brak możliwości podejmowania decyzji, poczucia wpływu na pracę.

Z kolei wśród czynników osobistych, które mogą zwiększyć ryzyko wypalenia zawodowego, wyróżnia się:

• Perfekcjonizm – dążenie do doskonałości, stawianie sobie zbyt wysokich wymagań.
• Trudności z ustalaniem granic – trudność z powiedzeniem „nie”, branie na siebie zbyt wielu obowiązków.
• Niskie poczucie własnej wartości – przekonanie, że nie jest się wystarczająco dobrym w pracy.
• Niska odporność na stres – trudność radzenia sobie ze stresem.

Kogo dotyka problem wypalenia zawodowego?

Choć wypalenie zawodowe nie dotyczy tylko jednej grupy zawodowej, pewne zawody są bardziej narażone na to zjawisko. Należą do nich:

• Pracownicy służby zdrowia – narażeni na duży stres, przeciążenie obowiązkami, presją czasu i koniecznością radzenia sobie z ludzkim cierpieniem.
• Pracownicy edukacji – praca wymaga ciągłego kontaktu z dziećmi i młodzieżą, często z trudnych środowisk. Może powodować duży stres związany z oceną pracy i oczekiwaniami rodziców.
• Pracownicy IT – często związana z dużą ilością pracy, presją czasu i koniecznością ciągłego podnoszenia kwalifikacji.
• Pracownicy sektora usług – praca wymaga radzenia sobie z trudnymi klientami, presją czasu i koniecznością osiągania wysokich wyników sprzedaży.

Czy można otrzymać l4 z powodu wypalenia zawodowego?

Kiedy zauważymy niepokojące symptomy, często udajemy się do lekarza z nadzieją na pomoc. Jednak czy na wypalenie zawodowe przysługuje zwolnienie lekarskie? Odpowiedź brzmi: tak…, ale nie zawsze. Jest to związane z ICD-11. Przyjrzyjmy się szczegółom.

Zmiany od 1 stycznia 2022

Dokładnie 1 stycznia 2022 r. wypalenie zawodowe zostało zaklasyfikowane jako syndrom związany z pracą w ICD-11. Aktualnie w Polsce obowiązuje wcześniejsza wersja klasyfikacji chorób, czyli ICD-10. Zobowiązani jesteśmy wdrożyć ICD-11 w życie w ciągu kilku lat, podobnie jak inne państwa.

W ICD-11 zawodowe wypalenie określone jest jako zjawisko zawodowe i klasyfikowane w części „Czynniki wpływające na stan zdrowia lub kontakt ze służbą zdrowia”. Wypalenie zawodowe nie jest równe samodzielnej jednostce chorobowej, np. depresji czy zaburzeniom lękowym. Jest zespołem objawów, które mogą wynikać z różnych przyczyn. W związku z tym lekarz, wystawiając zwolnienie lekarskie z tego powodu, zobowiązany jest dokładnie opisać objawy występujące u danego pacjenta.

W praktyce oznacza to, że zwolnienie lekarskie z tytułu wypalenia zawodowego może być wystawione, ale może zostać podważone i odrzucone przez ZUS, jeśli nie będzie zawierało wystarczających informacji o stanie zdrowia pacjenta.

Ile dni L4 na wypalenie zawodowe?

Zwolnienie lekarskie może być wystawione przez lekarza medycyny pracy po dokładnej analizie objaw pacjenta i wykluczeniu innych chorób, które mogą powodować podobnej objawy. Sama długość zwolnienia zależy od indywidualnej sytuacji pacjenta – m.in. od tego, jak długo trwają objawy i jak szybko pacjent wraca do zdrowia. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy zwolnienie lekarskie może trwać maksymalnie 182 dni. Po tym czasie pracownik może zostać skierowany na komisję lekarską, która zadecyduje o dalszym leczeniu.

Nadużycia i kontrole ZUS

Polscy pracownicy cierpiący na wypalenie zawodowe coraz chętniej sięgają po L4 – teleporady bardzo ułatwiły ten proces. Jednak w samym 2022 r. o niemal 40 proc. wzrosła kwota zasiłków, które w wyniku kontroli ZUS zostały cofnięte.

Nadużycia w tym obszarze wynikają z szerokiego dostępu do teleporad, które zyskały na popularności w czasach pandemii. Nagły wzrost zwolnień lekarskich spowodował reakcję ZUS, który zapukał do drzwi chorych, by sprawdzić, czy faktycznie przebywają na uzasadnionym zwolnieniu.

Ponadto Zakład Ubezpieczeń Społecznych zwiększył intensywność działań w zakresie analizy danych, kontroli lekarzy oraz pracowników. Te działania widać w liczbach – w pierwszym półroczu 2023 r. dokonano 222,9 tys. kontroli zaświadczeń o czasowej niezdolności do pracy, co stanowi ponad 6 proc. wzrostu niż w analogicznym okresie poprzedniego roku.

Jak uniknąć L4 na wypalenie zawodowe?

Wypalenie zawodowe to poważny problem, którego konsekwencją mogą wpłynąć na stan zdrowia pracownika i pogorszenie jakości życia, dlatego tak ważna jest profilaktyka. Wśród skutecznych praktyk i metod warto wypróbować:

• Techniki zarządzania stresem – ćwiczenia fizyczne, techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga, oraz zdrowe nawyki żywieniowe.
• Zachowanie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym – należy poświęcać czas na swoje pasje, hobby i relacje z bliskimi.
• Techniki radzenia sobie z presją w pracy – praktykowanie asertywności, ćwiczenie umiejętności wyznaczania priorytetów oraz odmawiania.
• Regularny odpoczynek – należy regularnie odpoczywać, zarówno fizycznie, jak i psychicznie. Długi sen, krótkie wakacje, znalezienie hobby i spędzanie czasu z bliskimi – warto znaleźć na to czas w swoim życiu.
• Wsparcie psychologiczne – jeśli odczuwasz objawy wypalenia zawodowego, skorzystaj z pomocy psychologa.

Jak pracodawca może dbać o zdrowie psychiczne pracowników?

Dbanie o zdrowie psychiczne pracowników to nie tylko obowiązek moralny, ale również cenny inwestycja w biznes. Pracownicy, którzy czują się dobrze psychicznie, są bardziej wydajni, kreatywni i zaangażowani w pracę.

• Promuj równowagę między życiem zawodowym a prywatnym – pracownicy powinni mieć możliwość poświęcenia czasu na swoje pasje, hobby i relacje z bliskimi. Zapewnij elastyczne godziny pracy, możliwość pracy zdalnej i płatne urlopy.
• Inwestuj w programy wsparcia psychologicznego dla pracowników – pracownicy powinni mieć dostęp do profesjonalnej pomocy psychologicznej (np. w ramach pakietu medycznego), jeśli odczuwają objawy wypalenia zawodowego lub innych problemów psychicznych.
• Organizuj szkolenia z zakresu zarządzania stresem – stres jest jednym z głównych czynników ryzyka wypalenia zawodowego. Przeprowadź szkolenia w zakresie technik zarządzania stresem.
• Zapewniaj uczciwy system oceny pracowników – spraw, by pracownicy czuć się docenieni i zmotywowani do dalszego rozwoju. Opracuj przejrzysty i sprawiedliwy system oceny i premiowania.
• Twórz kulturę otwartości i wsparcia w miejscu pracy – pracownicy powinni czuć się komfortowo, mówiąc o swoich problemach i prosząc o pomoc. Praktykuj szczerość, otwartość i wsparcie.

Bibliografia:

1. ZUS puka do drzwi Polaków. Ponad dwa razy więcej kontroli zwolnień lekarskich, Money.pl.
2. Stres w pracy dotyka 3/4 Polaków, Nationale Nederlanden.
3. Ponad 200 tysięcy zwolnień lekarskich pod lupą ZUS-u, Rp.pl.
4. STADA Health Report 2022, STADA Arzneimittel AG.